1898 yılından 1956 yılına kadar Sudan İngiliz sömürgesiydi. Sömürgecilik döneminde ülkenin bölgeleri arasında demir yolları ve kara yolları ile bağlantı sağlanmadı. İdari olarak da bölgeler merkezden nisbi olarak bağımsızdı. Dolaysıyla Sudan?ın ulusal entegrasyonu sağlanamamıştır. Bağımsızlığın ilanından sonra ulusal hükümetlerin, ulusal entegrasyonu sağlayacak siyasetleri izlememesi nedeniyle Sudan kimliği oluşturulamadı. Sorunun temelinde ise Sudanlı elitlerin Sudan kimliğinde anlaşamamaları yatıyordu. Bunun da Güney Sudan’ın ayrılmasında önemli bir etkendir.
Güney Sudan, dünyanın en yeni ülkesidir, 2011 yılında Sudan’dan uzun bir iç savaştan sonra bağımsızlığını kazandı, bağımsızlık mücadelesi, Güney Sudanlıların, Kuzey Sudanlı Arap ve Müslümanlardan siyasal haklarını elde etmek için savaştıklarını ida ediyorlardı, mücadelenin ilk başta, Araplaşmaya karşı idi, fakat Hartum hükümetin 1983’te şeriatı ilan etmesi ile mücadelenin İslamlaşmaya karşı olduğunu ifade ediyorlardı, böylelikle de Batılı ülkelerin, Vatikan başta olmak üzere desteklerini kazandılar .
Sudan 1956 yılında Britanya’dan bağımsızlığı kazandıktan sonra il hükümetin başbakanı, ilk konuşmasında‘…Sudan Arap ve İslam ülkesidir…’ demesi ile Güneyliler bu durumdan rahatsızlık duydular, bunun üzerinde de ilk hükümette Güneyden 6 temsilci olması iyice merkez hükümetine nefretleri artırdı ve birkaç yıl sonra silahlı mücadeleleri başlattılar, 1972 yılında Güneyli isyancıları ile Hartum hükümeti, Adis Ababa Barış antlaşması imzalar antlaşmaya göre Güney Sudan’a özerkliği tanıdı, fakat 1983 yılında Hartum Hükümeti şeriatı ilan etmesi ile Güney isyanı bir daha başladı, 2005 yılında imzalanan Nifaşa antlaşması ile son verildi, 2011 Güney Sudan halkına bir referandum ile ayrılmalarını hak tanıdı, 2011 yılında referandum yapıldı, Güney halkı yaklaşık %98 oyla bağımsızlıklarını ilan ettiler .
Sudan’da Petrolun ilk keşif edildiği tarih ve ticari olarak üretimi başladığı yirmilerin başına kadar uzanmaktadır, Sudan’da petrol üreten ilk petrol şirketler ise Shell, sonra Fransız total ve Kalteks şirketleridir .
Sudan’ın bağımsızlığını kazanmasında ekonomisi tarıma dayalı idi, dolaysı ile sanayiye çok önem verilmemekte idi, fakat yetmişlere gelindiğinde sanayiye ve özellikle petrol sanayisine daha çok önem verilmeye başlandı ve özellikle Amerikan şirketleri (Chevron) ihaleleri alması ile üretimi daha artığını tarihte kayd ediliyor, fakat Sudan hükümeti 1983 yılında şeraiti ilan etmesi ile bütün şirketler Sudan’daki üretimi durdurarak, güvenlik sorunu Sudan’ı terk etti, paralel bir şekilde de Güney Sudan sorunu patlak verdi .
Hartum hükümeti, Güney halkına petrol parası kullandığı idası ile batılı devletler ve özellikle Amerika Birleşik devletleri, Güneyli isyancılarına çok destek verdi, sebebi ise Sudan hükümeti şeriatı tatbik etmesi ve petrol ihaleleri Çin şirketlerine vermesidir, Batılı devletleri çok kızdırdı.
Yukarda bahsi geçen sebepler dolayı Güney Sudan’ın Sudan’dan ayrılmasında önemli sebeplerdir, bunun üzerinde de bağımsızlığı ilan ettikten sonra güneyli halkına siyasi haklarından mahrum etmesinden de kaynaklanıyor, petrolün rolü de çok önemlidir, ama diğer sebepler daha üstün basmaktadır.
Evet, Sudan’ın kendi bölgesinde oynamak istediği bir rol vardı, petrol kaynakları kullanarak bütün doğu Afrika ülkelerin kalkınmasında ve İslam dinini ve Arapçayı bütün kıtaya yayma projesi vardı, Batılı devletleri, bu projeyi durdurmak üzere bölücü isyan hareketler amansız desteklediler.
Sonuç olarak, Sudan ikiye ayrılmasında üç tane faktör vardır, birinci olarak; Sudan kimliği oluşmaması, ikinci olarak, bütün etnik grupların siyasi haklarını verilmemesi, üçüncü olarak da Sudan hükümeti 1990 yılında Çin ile iyi ilişkiler kurarak ve batılı uluslar arası şirketleri Sudan’dan çıkartarak yerlerine Çinli şirketlere petrol ihaleleri vererek, batılı devletlerin, isyancı gruplarına destek vermelerine sebep oldu ve Güney Sudan’ın bölünmesine önem sebep oldu .
تاريخ النشر
12/07/2016
الناشر
Stratjic Bakış
الكلمات المفتاحية
Tags : Güney SudanPetrolKuzey SudanHartumiAdis Ababa Barış antlaşmasıNifaşa antlaşması
إبراهيم محمد الحاج ناصر | Ibrahim Mohamed Elhag Nassir | 1679