TARİHSEL PRESPEKTİFTEN GÜNEY SUDAN SORUNU VEAYRILMASINDA SEBEP OLAN İÇ VE DIŞ FAKTÖRLER
IBRAHİM NASSİR
2016
ÖZET
Bu yazıda, Sudanın tarihinden bahsedilecek, Güney Sudan’ın ayrılmasında İngilizlerin kolonicilik siyasetinin etkileri değerlendirilecek, Hartum hükümetin Güney Sudan’da 1955’de patlak veren ve 2011 yılında resmen bölünme gerçekleşene kadar süren iç savaşa son vermek için izlediği politika ve isyancılarla yapmış olduğu antlaşmalar tartışılacaktır. Bunun yanı sıra Batılı ülkelerin ve özellikle Amerika Birleşik Devletlerinin, Güney Sudan’ın ayrılmasında oynadıkları rolden bahsedilecektir.
Sudan’ın iç savaşı, Afrika’nın en uzun sivil savaşı olarak bilinmektedir. Yaklaşık iki milyon kişinin ölümüne neden olan savaş, 2005’te Hartum hükümetinin, Sudan Halk Kurtuluş Hareketi (SPLM) ile imzaladığı barış antlaşması ile sona ermiştir. Bahsi geçen antlaşma Güney Sudan Halkına referandum ile self determinasyon hakkını tanıdı. 2011’de yapılan referandumda % 98 “evet’’ oyu ile Güney Sudan Cumhuriyeti’nin kuruluşu ilan edildi.
Anahtar sözcükler; Sudan, Güney Sudan, İç savaş, Referandum, İngiliz kolonicilik siyaseti.
ABSTRACT
The main aim of this paper is to discuss the history of Sudan, as well as the secession of South Sudan from the historical perspective and the consequences of the British colonial politics, which was implemented to separate South Sudan and what the Khartoum government has done to terminate the longest civil war in Africa.
Sudan’s civil war ended by the Comprehensive Peace Agreement (CPA) which was signed among Khartoum Government and Sudan People’s Liberation Movement( SPLM) in Nairobi in 2005. The mentioned treaty ( CPA) recognized the self determination of the South Sudanese by referendum. The referendum held in 7. February. 2011 and the South Sudanese voted to the independence by % 98. Thus , the establishment of Republic of South Sudan was declared.
İn addition, we will mention the role of the Western countries in secession of South Sudan.
Keywords; Sudan, South Sudan, Civil war, Comprehensive Peace Agreement.
GİRİŞ
Sudan’ın tarihini anlamak için ilk olarak, Mehmet Ali Paşa döneminden bahsetmek faydalı olacaktır. Kavalalı Mehmet Ali Paşa Osmanlı devleti tarafından II. Mahmut zamanında Mısır’a vali olarak atanmıştır. Daha sonra Mısır’ ı Osmanlı Devletinden ayırıp bağımsızlığını ilan etmek için Osmanlı Devletine karşı isyan başlatmıştır. Mehmet Ali Paşa isyanıyla Osmanlı Devletinin zor duruma düşmesi Osmanlı Devletinin bir valisiyle bile başa çıkmaktan aciz olduğu gerçeğini ortaya koymuştur. Nitekim Osmanlı Devleti bu isyanı bastıramamış, Mehmet Ali Paşayla anlaşmak zorunda kalmış, Mehmet Ali Paşaya çok geniş yetkiler tanınmış, Mısır sembolik olarak Osmanlı Devletine bağlı kalmıştır.
Mehmet Ali Paşa 1820 yılında topraklarını genişletmek ve su kaynaklarını kontrol altına almak amacıyla Sudan’ı ele geçirmek istemiştir. Ardından düzenlediği askeri seferleFunç Sultanlığına son vermiş, Sudan’ı kendisine bağlamış ve böylece topraklarını genişletmiştir.
Sudan tarihinde bir diğer önemli dönem Mehdi Hareketi gerçekleştiği dönemdir.Mehdi hareketinin kurucusu Muhammed Ahmed Abdullah El-Mehdi’dir. Mehdilik hareketinin en önemli çıkış nedeni Sudanlıların Mehmet Ali Paşa yönetiminden memnun olmayışıdır.Bunun yanında bir diğer önemli neden ise Avrupa sömürgeciliğine karşı olan tepkilerdir. Zira Mehmet Ali Paşa idaresindeki Sudan bir yandan da İngilizlerin etkisinde kalmıştır. 1883 yılında Mehdilik Hareketi Mısır ve İngiliz kuvvetlerine karşı bazı başarılar kazanmışlardır. Sonraki dönemde bütün SudanMehdilik akımının etkisinde kalmıştır. Daha sonra İngiliz ve Mısır kuvvetlerininMehdi kuvvetlerine karşı başlattıkları askeri operasyon başarıya ulaşmışve Mehdi kuvvetleri dağılmıştır.
Makalede Mehdi hareketinin ardından sömürgecilik dönemindekiSudan’dan da bahsedilecektir. Afrika ülkelerinin birçoğun gibi Sudan’ın sınırları dasömürgecilik dönem
إبراهيم محمد الحاج ناصر | Ibrahim Mohamed Elhag Nassir | 1679